Những đêm bên ngọn đèn dầu, Minh chăm chú viết từng nét chữ, mồ hôi rịn trên trán nhưng trong lòng rộn rã niềm vui. Cậu thấy mình đang dần bước vào một thế giới mới, nơi những bảng hiệu, tờ báo, hay giấy thuốc không còn là những ký tự vô hồn nữa. Với Minh, mỗi con chữ là một cánh cửa.
Thế nhưng, cuộc sống vốn chẳng dễ dàng. Cái nghèo vẫn bám chặt như chiếc bóng. Cha Minh bệnh tình ngày một nặng, thuốc men không bao giờ đủ. Mẹ thì gầy sọp, đôi tay chai cứng vì phải nhận thêm việc may thuê vào ban đêm. Nợ nần lại thúc ép, lãi mẹ đẻ lãi con, như con dao kề cổ.
Một buổi sáng, khi Minh vừa soạn xấp vé số để ra phố, mẹ nắm tay cậu, giọng mệt mỏi mà lo âu:
– Minh à, dạo này con về khuya lắm… con còn học chữ với ông Tư, phải không?
Minh cúi đầu im lặng. Mẹ thở dài:
– Mẹ mừng vì con ham học, nhưng… nhà mình đang túng quá, con ơi. Nếu con mải học, ít đi bán, thì lấy đâu tiền thuốc cho cha?
Lời mẹ như lưỡi dao cắt vào tim. Minh hiểu bà nói đúng, nhưng cũng thấy một ngọn lửa trong lòng mình run rẩy, chực tắt. Cả ngày hôm ấy, cậu bán vé số mà đầu óc rối bời. Trước mặt là những ánh mắt hờ hững, những lời từ chối lạnh lùng, phía sau là bóng cha nằm thoi thóp trên giường và mẹ kiệt sức với những đường kim mũi chỉ.
Tối đến, ông Tư gọi ra hiên, nhưng Minh ngập ngừng:
– Hôm nay… con mệt, chắc con không học được.
Ông Tư nhìn sâu vào mắt cậu, nhận ra có gì đó đang dằn vặt. Ông không ép, chỉ nhẹ nhàng nói:
– Minh à, cuộc đời này sẽ luôn đặt con trước lựa chọn. Cơm áo nuôi cái thân, nhưng tri thức nuôi cái đời. Nếu con để lửa tắt, con sẽ mãi sống trong bóng tối.
Nhưng Minh không thể bỏ ngoài tai tiếng thở dài của mẹ, những tiếng gõ cửa đòi nợ gắt gao, hay những cơn ho sặc sụa của cha. Cậu ngồi một mình ngoài sân, nhìn ngọn đèn leo lét trong gian nhà tranh, lòng bị xé đôi. Một bên là ánh sáng của tri thức, một bên là bóng tối của cơm áo gạo tiền.
Đêm ấy, lần đầu tiên kể từ khi học chữ, Minh không chạm vào mẩu than, cũng không viết thêm chữ nào. Cậu nằm trằn trọc, mường tượng một ngày nào đó ánh sáng ấy vụt tắt – để lại chỉ còn lại cái bóng nghèo đói và khổ đau đè nặng lên vai một đứa bé mười ba tuổi.